Gün we aý tutulmasy Gün we aý tutulmasy wik. Onun için, veýa, onun için, veýa, onun için, veýa, onun için, veýa, onun için, veýa. Onun için, veýa, onun için, veýa. onun için, veýa. Veya için, veýa, onun için, veýa, onun için, veýa. Olmak onun için, veýa, onun için, veýa, onun için, veýa. Ruya onun için, veýa. Onun için, veýa, onun için, veýa. Oýle onun için, veýa, onun için. veýa, onun için, veýa, olmaz onun için. Veya, onun için, veýa, onun için, veýa. O zaman onun için, veya, onun için, veýa, onun için, veýa, Ruya onun için, veýa. Onun için, veýa, onun için, veýa. Oýle onun için, veýa, onun için. veýa, onun için, veýa, olmaz onun için. Veya, onun için, veýa, onun için, veýa. O zaman onun için, veya, onun için, veýa, onun için, veýa,
Bir ýylyň dowamynda az sanly Gün we Aý tutulmagy bolup geçýär. Bularyň haýsysy has meşhurdyr? Bu soragyň jogaby aý tututmagyna haýsy görnüşlerini sanandygymyza bagly. Ilki ylmy düşündirişleri bilen başlalyň:
Doly Gün Tutulmagy-Aýyň güniň öňünden geçmegi bilen, güniň öňüniň garalmagy bilen bolup geçýär.
Doly Aý tutulmagy- Aýyň dünýäniň kölegesi sebäpli garalmagy we Aýyň goýy gyzyl reňkde görülmegi.
Ýöne bularyň köpsanly görnüşleri bar. Bulara bölekleýin tutulma diýilýär. Bulardan başgada Aý tutulmagynyň “kiçi bölekli” görnüşi hem bar.
Bölekleýin aý tutulmagy has üns çekiji däldir. Bu tutulmanyň nähili bolýandygyna ser salalyň. Dünýäniň emele getirýän kölegesiniň iki görnüşi bar: Has içki goýy kölege (Umbra), gyra çäkde bolan ýarymkölege (Penumbra). Iki görnüşli kölege meýdany, iki dürli Aý tutulmagyna sebäp bolýar: Doly kölegeli (Umbral) we Ýarym kölegeli (Penumbral).
Ýarym kölegeli Aý tutulmagy bolan wagty Aýyň ýüzi ýarym kölegäniň täsirinde galýar. Käbir adamlar ony adaty aýdanam tapawutlandyryp bilmeýärler.
Aýdan seretsek, Dünýäni bölekleýin hem bolsa örten Güni görüp bilýändigimiz üçin tutulma hasam bildirýär. Aslyna seretsek, Dünýäden Gün tutulmagyna tomaşa etsek, aýyň ýarym kölegesiniň aşagynda durýarsyňyz.
Eger aý diagrammada görkezilişi ýaly çal meýdanda, ýagny penumbra böleginde bolsa, bölekleýin aý tutulmagy bolup geçýär. Umbrada bolsa (gara reňkde görkezilen) doly aý tutulmagy bolup geçýär.
Asyl soragymyza gelsek, dünýä derejesindäki ölçeglere seretsek, Gün tutulmagynyň Aý tutlmagyndan 2/3 esse köpdügini görmek bolar. Ýöne bu sanlar, ýarym kölegeli aý tutulmalaryny doly görmezden gelmek bilen deňeşdirilýär. Ýarym kölegeli aý tutulmagyny hasaba goşsak, deňdigini aýtsak bolar.
Hatda ýarym kölegeli aý tutulmagyny hasaba goşsak, käwagtlar Aý tutulmagy Gün tutulmagyndan has köp bolup geçýär. Belgiýaly Astronom Jin Mius meşhur “More Mathematikal astronomikal Morsels” eserinde 1901-nji ýyldan 2000-e çenli 228 sany Gün tutulmagynyň, 229 sany bolsa Aý tutlmagynyň bolandygyny belleýär. 1-nji ýyldan 3000-nji ýyla çenli 7124 sany gün tutulmagynyň, 7245 sany Aý tutulmagynyň boljakdygyny öňe sürüpdir.
Bulardan başgada NASA-nyň Fred Espenak (Mr.Eklips) atly işgäri, biziň eramyzdan öň 2000-nji ýyldan biziň eramyzyň 3000-nji ýylyna çenli 11847 Gün we 12186 sany Aý tutlmagy bolar diýip belleýär.
Doly gün tutulmalarynda Güniň otly koronalaryny görmek mümkin.
Aýratynam belläp geçsek, Gün tutulmalary köplenç Aýyň Dünýä we Gün arasyndan ýagdaýa görä köp ýada az geçmek prosesine bagly bolýar. Doly Gün tutulmasynyň dowamlylygynda alagaraňkylyk gözýetimiňizi ýok edip, ýyldyzymyz az wagtlyk görünmegini bes eder.
Bütin Aý tutulmalary dolunaý döwründe bolup geçýär. Gün tutulmasyndan pes ýaly görünsede mundada owadanlyk bardyr. Aý tutulan wagty hamana Dünýäniň kölegesi Aýdan bir bölek iýen ýalydyr. Bu garaňkylyk birki sagat dowam edýär. Netije nähili bolsada, iki tutulma hem örän owadan özboluşly bolup geçýär.
0 Teswir